‘Wilt u misschien zitten?’
’Hoezo, wil je me dood hebben?’

Het klinkt nogal bot, maar iemand netjes een zitplaats aanbieden is eigenlijk hetzelfde als iemand een sigaret aanbieden. Zitten is immers het nieuwe roken. En hoewel veel vergelijkingen mank gaan, klopt deze stelling wanneer het gaat om de effecten die zitten heeft op je gezondheid.

Hoe ZIT dat dan?

Al sinds halverwege de 19^e eeuw wordt onderzoek gedaan naar de effecten van inactiviteit (zitten incluis). Inmiddels zijn er duizenden studies gedaan die aantonen dat inactiviteit (waar ook statische belasting en eenzijdige beweging vallen) slecht is voor je lichaam. Iedereen kan zich er wel iets bij voorstellen dat je lichamelijke klachten hierdoor kunt ontwikkelen. Maar, de effecten van zitten gaan veel verder. Want mensen die veel zitten hebben in vergelijking met mensen die niet tot nauwelijks zitten:

• 112% meer kans op diabetes type 2;
• 147% meer kans op hart- en vaatziekten;
• 50% meer kans om eerder te sterven;
• net zoveel kans om eerder te sterven als mensen die roken;
• 54% meer kans op longkanker;
• 66% meer kans op baarmoederhalskanker;
• 30% meer kans op darmkanker;
• meer kans op angststoornissen en depressies.

Dat is nogal wat. Als er een product op markt zou verschijnen dat dergelijke effecten met zich mee zou brengen, zou het snel verboden worden. De trend is echter dat we vooral steeds meer uren per dag zittend doorbrengen vooral ook als gevolg van de digitale revolutie. Een groot deel van de werkende bevolking brengt meer dan de helft van de dag zittend door. Sterker nog: de kans is groot dat de gemiddelde westerling 13 uur per dag zit. Van Amerikanen is dat in ieder geval al bekend.

Gewoon meer bewegen dus?

Als zitten (en inactief zijn) zo slecht is, lijkt de oplossing voor de hand te liggen. Wat meer sporten of bewegen buiten werktijd zal deze gevolgen wel opheffen. Helaas, de praktijk is weerbarstiger. Onderzocht is dat het voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (op tenminste 5 dagen in de week minstens 30 minuten per dag matig intensief actief zijn) veel doet voor je gezondheid, maar  de gevolgen van langdurig zitten niet opheft.

Ander onderzoek toonde zelfs aan dat de tijd die iemand zittend doorbrengt relatief meer invloed heeft op de gezondheid dan de tijd die iemand besteedt aan beweging. Met andere woorden: je moet dagelijks meer tijd besteden aan staan en bewegen dan aan zitten om de schadelijke effecten van zitten te voorkomen.

Maar voor de die-hard sporters onder ons is er hoop; na het samenvoegen van meerdere kleinere onderzoeken naar de gevolgen van zitten, lijkt er een mogelijke compensatie te bestaan voor 10 uur zitten per dag: iedere werkdag een uur intensief sporten. Maar dat zullen maar heel weinig mensen kunnen….

Wat gebeurt er dan als ik zit?

Dat de effecten van zitten en inactiviteit verder gaan dan de voor de hand liggende toename van lichamelijke klachten en overgewicht, heeft meerdere redenen. Want fysiologisch, neurologisch en endocrinologisch onderzoek laat zien dat er op tal van gebieden iets verandert in het lichaam van mensen die langdurig zitten. Deels zijn deze veranderingen het gevolg van elkaar, maar daarmee vormen ze een belangrijke verklaring van de eerder genoemde effecten. Al na korte tijd treden de volgende veranderingen op in je lichaam:

• Het vetgehalte in het bloed neemt toe met 50%.
• De neurologische activiteit in de benen stopt vrijwel volledig.
• Het calorieverbruik daalt tot bijna 1 per minuut.
• Het aantal enzymen die vetten verbruiken daalt met 90%.
• Na 2 uur zitten daalt het HDL-cholesterolgehalte (het goede cholesterol) met 20%.
• De insulinegevoeligheid daalt met 24%.

Dat deze veranderingen optreden en elkaar weer versterken, lijkt vooral te komen door een verstoring van de hormoonhuishouding, van de stofwisseling en andere biochemische processen die bijvoorbeeld weer het gevolg zijn van gewichtstoename. Deze verstoringen zijn ook de reden dat in het eerder genoemde rijtje van schadelijke effecten vaak een verband met kanker voorkwam.

Wat helpt dan wel?

Vaker en langer (op)staan. We moeten het zitpatroon vaker en langer doorbreken, zodat de genoemde lichamelijke effecten niet kunnen optreden of zich weer kunnen normaliseren. Dat vraagt dus om gedragsverandering, want liever wil je lekker blijven zitten. Toch zal blijken dat als je vaker staat, bijvoorbeeld op feestjes, maar ook op je werk, dat je hier eenvoudig aan went en dat je de positieve effecten vrij snel zult gaan ervaren. En als je mij niet gelooft, verwijs ik je graag naar het boekje ‘Zitten is het nieuwe roken’ van Katja de Bruin (redacteur van de VPRO Gids). Hierin schrijft zij over haar ervaringen om haar zittend bestaan te veranderen naar een staand bestaan. Met succes en met veel positieve reacties tot gevolg.

Het helpt wanneer je omgeving meewerkt (echt sta-meubilair op je werk is prettiger dan je laptop op 12 pakken kopieerpapier zetten, bijvoorbeeld), maar ook een goede (MOVESMART) coach kan je hierbij helpen. De effecten zullen meetbaar worden tijdens de consulten die je krijgt en je spaart veel extra credits wanneer je in je beweeg-dagboek kunt aangeven dat je steeds minder uren zit.

Kortom:

sta op als je om je gezondheid geeft!!!

(En denk na voordat je iemand een zitplaats aanbiedt.)